Meet Mister Spending Review
(12-08-2014)
Deze serieus ogende man met de diepe vouwen in de wangen en de twinkelende blik in de ogen is Carlo Cottarelli. Nauwelijks bekend bij het grote publiek, maar binnen politieke kringen in Italië geducht en gevreesd. Cottarelli is econoom, en niet zo maar eentje. Hij is een internationaal gerespecteerd econoom die jarenlang voor het IMF werkte, totdat premier Enrico Letta hem in oktober 2013 uitnodigde om de wildgroei aan Italiaanse overheidsuitgaven uit te gaan spitten. Een Spending Review te gaan doen dus, om het in ingeburgerd Italiaans te zeggen. Een modernisering van de uitgaven, besparing van de kosten en verbetering van de service en de efficiëntie, zoals vol trots gepresenteerd wordt in de richtlijnen die deze bijzondere commissaris hanteert..
Het is mogelijkerwijs de enige echte daadkrachtige zet die premier Letta in zijn "van uitstel tot afstel"-kabinet heeft gedaan. Cottarelli stroopte vol vuur zijn mouwen op en ging aan de slag, onmiddellijk door de Italiaanse pers getooid met de bijnaam Mister Forbici (Meneer Schaar). Nu, negen maanden later, is er nog bar weinig geknipt, al heeft Italië ondertussen wel enige flinke veranderingen ondergaan. Enrico Letta is gewipt door Matteo Renzi. Renzi onderhandelt met oppositieleider Silvio Berlusconi over hervormingen van het parlementaire stelsel en de kieswet. De economie verkeert opnieuw in recessie.
Italië staat er bar slecht voor. Laten we even een vergelijking maken met augustus 2011, toen het snel stijgende verschil in rentestand tussen Duitse en Italiaanse staatsobligaties (de spread) leidde tot een oproep van de ECB aan Italië om als een haas te gaan hervormen. Uiteindelijk mondde die crisis uit in de val van de toenmalige regering-Berlusconi. In augustus 2011 was het BBP +0,4% vergeleken bij 2010, nu is dat -0,3% vergeleken bij hetzelfde trimester van 2013. Toen was het begrotingstekort 3,9% van het BBP, nu is dat 2,7% (en dus binnen de 3%-norm).
Maar: de staatsschuld is sinds 2011 opgelopen van 120,1% naar maar liefst 135,6% van het BBP. En blijft stijgen. Dat geldt ook voor de werkloosheid, 8% onder Berlusconi in 2011, 12,3% in juni dit jaar. Met als akelig detail de buitensporige groei van de jeugdwerkloosheid: van 27,9% naar 43,7% (cijfers: Istat via La Repubblica). Positief punt is die vermaledijde spread die ondanks alles op 180,8 punten is blijven steken (vergeleken bij de huizenhoge 389 van augustus 2011). Italië kan dus wel blijven doorlenen tegen redelijke rentetarieven, maar wel met desastreuze gevolgen voor de immer groeiende staatsschuld. Er moet dus gesneden worden, en snel ook. Maar snijden in de publieke uitgaven, van nationaal tot regionaal, betekent snijden in politieke akkoorden, in cliëntelistische verbanden, in privileges en decennialang in stand gehouden malversaties.
Dat weet premier Matteo Renzi maar al te goed. Renzi heeft Cottarelli geërfd van Letta en zit duidelijk met hem in zijn maag. Want Cottarelli heeft maling aan de politieke implicaties van zijn werk en presenteert plannen om de Italiaanse staat flink te laten afslanken. Zoals zijn voorstel om het aantal van 8000 semi-overheidsorganisaties in te krimpen tot slechts 1000, wat een besparing zou opleveren van 2 à 3 miljard euro. Hij kreeg er van Renzi geen applaus voor. Kort voor de presentatie van het plan had de premier zelfs laten weten dat zijn regering Cottarelli helemaal niet nodig heeft om te bezuinigen. Dit als venijnige reactie op een kritisch blog dat Mister Forbici had geplaatst op de website van zijn functie, waarin hij de regering-Renzi ervan beschuldigde nieuwe uitgaven voor te stellen zonder daarvoor een goede financiële dekking te vinden. Hoezo bezuinigen?
Dit steekspel zal nog wel een tijdje doorgaan. Maar hoezeer Renzi ook tegenstribbelt en door de politieke klasse onder druk gezet wordt om niets te veranderen, hij zal iets moeten doen. Italië kan het zich niet veroorloven om te blijven hangen in deze crisis en niet, in tegenstelling tot een land als Spanje, weer langzaam wat overeind te krabbelen. Laat Cottarelli dus maar flink rekenen en doen en breng zijn voorstellen in de praktijk. Mario Draghi en de rest van Europa kijken mee.
