Het referendum over de grondwetswijziging van 4 december – deel 3 (de hervorming)
(27-11-2016)
De grondwetswijziging die de regering-Renzi (hier met minister Boschi van grondwettelijke hervormingen) wil doorvoeren (en die drie keer zowel door Kamer als Senaat is goedgekeurd) zit uitermate ingewikkeld in elkaar. Wie de tekst leest krijgt er onmiddellijk stevige koppijn van. Je vraagt je af of zulke ingewikkelde materie wel in een referendum aan de kiezers moet worden voorgelegd. Maar dat moet nou eenmaal volgens diezelfde grondwet.
Dit is (vrij vertaald) de vraag waar de Italianen met Ja of Nee op moeten antwoorden:
Keurt u de tekst goed van de grondwet betreffende het afschaffen van het volmaakt tweekamerstelsel, het verminderen van het aantal parlementariërs, het beperken van de uitgaven voor het functioneren van de staatsinstellingen, het afschaffen van de Cnel (een sociaal-economisch adviesorgaan) en de herziening van Titel V van het Tweede deel van de grondwet?
De oppositie schreeuwde meteen moord en brand bij het publiceren van deze vraag, omdat die volgens hen teveel een positief antwoord zou suggereren. En wie snapt nou dat Titel V de takenverdeling tussen de Staat en de lokale overheden betreft?
Dit zijn de vier kernpunten van de grondwetswijziging en de kritiek van de Nee-stemmers:
1. Het afschaffen van het volmaakte tweekamerstelsel door de Senaat grotendeels andere functies te geven. Wetsvoorstellen hoeven in de toekomst alleen door de Kamer te worden goedgekeurd. Alleen over b.v. grondwetswijzigingen moet de Senaat ook een stem uitbrengen. De Senaat bemoeit zich met referenda en met regionale en gemeentelijke zaken. Men mag zich wel met gewone wetten bemoeien, maar de Kamer heeft altijd het laatste woord.
Kritiek: zo gaat de regionale autonomie eraan. Er is in de tekst veel onduidelijkheid over waar specifieke competenties liggen, want b.v. veel Europese regelgeving raakt zowel de nationale overheid als de regio's. Het afschaffen van de Senaat maakt het bovendien makkelijker voor een regering om via de Kamer veel te veel macht naar zich toe te trekken (zie deel 4 over de kieswet). Een gevaar voor de democratie.
2. Het verminderen van het aantal Senatoren van 315 naar 100. Oftewel 74 regionale bestuursleden, 21 burgemeesters en 5 senatoren-voor-het-leven. De senatoren krijgen alleen een onkostenvergoeding want ze hebben al een salaris. De kosten gaan omlaag.
Kritiek: de besparing is maar 58 miljoen euro. Een lachertje. Als instelling blijft de Senaat immers gewoon bestaan. De Senatoren worden nu rechtstreeks door de kiezer gekozen. Straks indirect, omdat de regionale bestuursleden onder elkaar of via hun partij (onduidelijk) gaan uitmaken wie er in de Senaat terechtkomt. Daarmee verliest de burger het democratisch recht om de leden van de Senaat te kiezen. En aangezien de regionale bestuurdersklasse tot de meest corrupte van Italië behoort bestaat de vrees dat de ergste schurken in de Senaat zullen belanden. Want als Senator krijgen ze namelijk automatisch parlementaire onschendbaarheid.
3. Herziening van de takenverdeling tussen de Staat en de regio’s. In feite is dit het einde van het federalisme dat onder druk van de Lega Nord door een regering-Berlusconi was ingevoerd. Daarmee kregen de regio’s bijvoorbeeld zeggenschap over de gezondheidszorg en infrastructuur (b.v. vliegvelden), wat talloze gevallen van corruptie en vriendjespolitiek heeft opgeleverd.
Kritiek: de Staat trekt veel te veel macht naar zich toe ten koste van de regionale onafhankelijkheid. De vele vaagheden in de tekst zullen gaan leiden tot een competentiestrijd die via het Constitutionele Hof zal worden uitgevochten. Gevolg: vertraging en een verstopt Hof. En verlies van zwaar bevochten regionale autonomie,
4. Afschaffing van de provincies en van de Cnel (Consiglio Nazionale dell’Economia e del Lavoro). Misschien wel het minst bekritiseerde punt. Niemand schijnt de provincies (een nutteloze bestuurslaag) of de logge adviesraad over economie en sociale kwesties te gaan missen.
Al lezende kom je tot de conclusie dat deze grondwetswijziging goede elementen bevat, maar behoorlijk wat mist, beroerd geschreven is en heel veel onduidelijkheden met zich meebrengt. Een kreng van een hervorming eigenlijk, maar wel een hervorming.
Maar in de verhitte discussies in de media en op straat spelen er hele andere dingen mee. Onder meer, daar is hij weer, de kieswet. Die heeft niets te maken met het referendum, maar speelt in de beeldvorming in zowel binnen- als in buitenland erg mee. Zie blog 4.
